19 Mayıs 1974 tarihinde Karabük’te dünyaya geldi. Karabük’ün tanınmış eski terzilerinden Çelik Makas merhum İbrahim Balkaya’nın torunu ve Karabük’ün sevilen simalarından merhum Ali Balkaya’nın oğludur. İlkokulu Safranbolu Bostanbükü Köyü İlkokulunda, ortaokulu Karabük Merkez Ortaokulunda ve liseyi Karabük Demir Çelik Lisesinde tamamladı. 1993 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesinden 1994 yılında Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesine dikey geçiş yaptı ve 1997 yılında bu fakülteden mezun oldu.
1998 yılında Et ve Balık Ürünleri A.Ş. Sincan Et Sanayi İşletmesi ve Tavuk Kombinası Müdürlüğünde Veteriner Hekim olarak göreve başladı. 1999 yılı şubat ayında Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Veteriner Programı Parazitoloji Anabilim Dalında doktora eğitimine başladı. 2001 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğüne tayin oldu ve Halk Sağlığı Hizmetleri Dairesinde 2 yıl kadar çalıştı. 2002 yılında Ankara Etlik Merkez Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Parazitoloji Laboratuvarına tayinle nakil oldu. Bu araştırma enstitüsünde görev yaparken 2004 yılında doktora eğitimini başarıyla tamamlayarak Dr. Veteriner Hekim unvanını aldı. 2005 yılında başladığı vatani görevini Bursa’da Gemlik Askeri Veteriner Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığında yedek subay olarak 1 yıl süreyle yaptı. Askerlik dönüşü aynı araştırma enstitüsündeki eski görev yeri olan Parazitoloji ve Arı Hastalıkları Laboratuvarında 2007 yılına kadar Dr. Veteriner Hekim olarak çalıştı.
2007 yılında Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalına Yrd. Doç. Dr. olarak atandı. 2012 yılı mart ayında YÖK Üniversitelerarası Kurul Başkanlığınca yapılan sözlü sınavı başarıyla geçerek Veterinerlik Parazitolojisi alanında doçent unvanını aldı. 5 yıl boyunca doçent olarak görev yaptığı Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalına 2017 yılında profesör olarak atandı. Halen aynı fakültede görevli akademisyenin; uluslararası hakemli dergilerde 48 ve ulusal hakemli dergilerde 21 olmak üzere, yayımlanmış 69 bilimsel araştırma makalesi bulunmaktadır. Uluslararası ve ulusal bilimsel kongre ve sempozyumlarda sunulmuş 73 sözlü ve poster bildirisi bulunmaktadır. Şu ana kadar 18 farklı projede yürütücülük ve araştırmacılık görevi üstlenen akademisyenin 14 ayrı konuda kitap bölümü yazarlığı da bulunmaktadır. Özellikle paraziter zoonoz hastalıklar, hayvan sağlığı ve halk sağlığını ilgilendiren paraziter hastalıklar konularında çalışmalar yürüten akademisyenin, danışmanlığını yaptığı 2’si uluslararası öğrenci olmak üzere 4 yüksek lisans ve 1 doktora öğrencisi bulunmaktadır. 2017 yılında İngiltere Liverpool’da 2 aylık süreyle dil eğitimi almıştır.
Halen Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesinde Klinik Öncesi Bilimler Bölüm Başkanlığı ve Parazitoloji Anabilim Dalı Başkanlığı görevlerini yürüten Balkaya, evli ve iki çocuk babasıdır.
